“იყო დრო და ეს არც ისე დიდი ხანია, რაც ჩვენი ინტელიგენცია ერთობ გულგრილად უცქეროდა ქართულ საკულტო ნაშთებს და თავს არ იწუხებდა მათი შეგროვებისა ად გამოცემისათვის.ამ გულგრილობამ დიდძალი პირველხარისხოვანი ძეგლები დაგვიკარგა.რაც მამებს თავიანთ ძველ ოჯახებში დაგროვილი ჰქონდათ,შვილებმა დაკარგეს… ქართული სულიერი,გონებრივი და მატერიალური კულტურა რთულია,მრავალმხრივია და ბევრ რამეში მეტად თავისებურია.იშვიათაია პატარა ერი,რომელსაც ასეთი მდიდარი ძველი კულტურა ჰქონდეს. (ავტორი გენია.ჯი) ამ კულტურამ გადაარჩინა ქართველი ერი მოსპობას ჟამთა ვითარების აბობოქრებული ქარტეხილებისაგან,მისცა უნარი სიმტკიცისა,გამძლეობისა და ყოველი ჭირის გადატანისა.ვინც ამ კულტურას,ასე თუ ისე,არ იცნობს,ის არასოდეს არ იქნება ნამდვილი ქართველი,ჭეშმარიტად ქართული სულის მატარებელი,მას გადაგვარება მოელის,თუ უკვე გადაგვარებული არ არის.

ამიტომ მოვალე ვართ,ხელი შევუწყოთ ჩვენი კულტურის საფუძვლიანად შესწავლას,რაც უნდა გამოიხატოს საკულტურო მასალების შეკრებაში და უკვე შეკრებილის გამოქვეყნებაში.უამისოდ ჩვენ ვერ აღვადგენთ ჩვენი კულტურის ნამდვილ სახეს და ვერ შევიგნებთ მის ცხოველმყოფელ ძალას,რომელიც  იხატებოდა,პირველ ყოვლისა,მდიდარი ქართული ენის განვითარებაში.ქართველთა მიერ ქართული ძეგლების შეკრება იწყება მხოლოდ წერა-კითხვის საზოგადოების დაარსებიდან,ამას ხელი შეუწყო კიდევ საეკლესიო მუზეუმისა და განსაკუთრებით განაცხოველა საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების დაარსებამ.ახლა მას აგვირგვინებს ჩვენ დროს დაარსებული ქართული უნივერსიტეტი და ხელს უწყობენ ჩვენი მუზეუმები.

კვეხნაში ნუ ჩამომართმევთ, თუ ვიტყვით,რომ წილად მხვდა,სხვებთან ერთად ჩემი სუსტი ღონე და მცირე თავისუფალი დრო,სპეციალური საპედაგოგო მოღვაწეობიდან გადარჩენილი,მთლად შემეწირა ქართული საისტორიო და საკულტურო საგნების და მასალების შეგროვებისათვის.ამ მიზნით ხშირად მიხდებოდა მოგზაურობა და ექსპედიციების მოწყობა საქართველოს სხადასხვა კუთხეებში.შეგროვილი დიდძალი მასალა დაცულია ჩვენს მუზეუმებში.მცირე ნაწილი გამოცემულია და ვინც ჩვენს ლიტერატურას თვალს ადევნებდა,დაინახავდა,თუ როგორ შეუწყვეს ხელი ამ გამოცემებმა ჩვენი ისტორიის,ლიტერატურის და ხელოვნების შესწავლას.ხოლო ერთი ნაწილი მასალებისა თან მაქვს და გამოუცემელი რჩება,საქმე კი საშურია: დრო მიდის,მე მივიწურე აღსასრულისაკენ: “ადამის ტომთა წესითა” და ჩემს შემდეგ ამ მასალას თავს ვერავინ გაართმევს.

თანა მაქვს,სხვათა შორის,შესანიშნავი სახუროთმოძღვრო ძეგლების გეგმები სამუსულმანო საქართველოსი და მრავალი ფოტოგრაფიული სურათი.მათ შორის ისეთი პირველხარისხოვანი ძეგლების სურათებიც,რომელნიც დღეს სამუდამოდ მოსპობილია და მხოლოდ ჩემი აღწერილობა და გადმოღებული სურათებია დარჩენილი. (ავტორი გენია.ჯი) ამათ გამოცემას მპირდებოდნენ ექვს დიდ ალბომად,მაგრამ ეს იმედი ახლა გაქრა,ვინაიდან ამას,სულ ცოტა,დასჭირდება ნახევარ მილიონ ფრანკზე მეტი.ისიც დიდი საქმე იქნება,თუ აღწერილობათა ტექსტები გამოვეცით.ეს შეადგენს დაახლოებით 2000 გვერდს შუა ფორმატის წიგნისას,რასაკვირველია,ეს რამდენიემ წიგნად უნდა გამოვიდეს.ამიტომ გავკადნიერდები,ვინაიდან ეს საზოგადო ქართული საკულტურო საქმეა და მივმართავ ყველა საზღვარს გარეთ მყოფ ორგანიზაციებს,განურჩევლად პარტიისა.

კეთილი ინებონ და ვისაც რა შეუძლია,რამდენიც შეუძლია,დაგვეხმარონ ამ საქმეში.ვისაც ეხერხება,ერთდროული თანხა მოგვაწოდოს; ვისაც ეს არ ეხერხება,თვიურად ერთი წლის განმავლობაში ათ-ათი ფრანკი შემოიტანოს.უფრო ხელმოკლეთ შეუძლიათ თვიურად ხუთ-ხუთი ფრანკი გადადვან.ვინც უმუშევარია,მათ ეს მიმართვა არ ეხება.კერძოდ იმ ორგანიზაციებისათვის,რომელნიც გაზეთებს სცემენ,ჩემი წინადადებაა,ერთი-ორი ნომერის გამოცემა შეაჩერონ და მათი ფასი ამ საქმისათვის გადადვან,ამით მგონია,არაფერი დაშავდება.

მე მოწმე ვარ იმ საოცარი ევოლუციისა,რომელიც ჩვენში მოხდა ამ საკითხში.თუ პირველ ხანებში ამ დარგში მუშაობის დროს მე სასაცილოდ მიგდებდნენ,თავს მესხმოდნნ,განსაქიქებელ წერილებს მიძღვნიდნენ,საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების დაარსების შემდეგ მტრული განწყობილება სიმპატიად შეიცვალა.ყველამ დიდი პატივი დამდვა,ძვირად თუ ვინმეს გაუწბილებივარ საყურადღებო ხელნაწერების და ნივთების შემოწირვაში.რაშიაც ფულს ვაძლევდით,იმასაც სულ იაფად დაგვითმობდნენ.ათი წლის განმავლობაში დიდი მუზეუმი შევქმენით და მილიონი მანეთის უძრავი მამულები შევიძინეთ.

ის ანდერძები,რომელნიც დაგვიტოვეს აკაკი წერეთელმა,დავით სარაჯიშვილმა,ნესტორ პეტრიაშვილმა,ღუდუშაურებმა და ბევრმა სხვებმა (ხოლო ჩვენ რევოლუციის და ფულის დაცემის გამო ნაკლებად ვისარგებლეთ),მოწმობენ ძირითად გარდატეხას და მტკიცე შეგნებას ჩვენი ძველი კულტურის შეწავლის აუცილებელ საჭიროებისა.მთელმა საქართველომ პატივი დაგვდვა და ხელი შეგვიწყო.თუ ასეთი სიმპატია გამოყვა ემიგრაციასაც,მაშინ ჩემი წინადადება პატივით იქნება მიღებული.სამწუხაროდ,ჩვენი ემიგრაცია დაქსაქსულია პოლიტიკური მიმართულების თვალსაზრისით.ამ საქმეში მაინც შევერთდეთ.იქნება ამ შეერთებამ სხვა დიდ საქმეშიც შეერთება გამოიწვიოსო. ღმერთმა ქნას!

ახლო ხანში 50 წელი შესრულდება,რაც მე საპედაგოგო დარგში დავიწყე მუსაობა.ჩემმა ყოფილმა შეგირდებმა მომმართეს წინადადებით იუბილეს მოწყობისა,რაზეცდაც,უარი განვაცხადე,პირველად მიტომ,რომ საიუბილეო არაფერი გამიკეთებია.მხოლოდ ჩემ ქართულ მოვალეობას ვასრულებდი.მეორედ მიტომ,რომ კიდევაც ღირსი ვიყო იუბილესი,ჩვენს პირობებში,ემიგრაციაში,ვის გაუგონია! არ ეგების! იუბილეზედ მეტად ჩავთვლი და უფრო სასარგებლოც იქნება,თუ ამ გამოცემათა საშუალებას მომიხერხებენ.

ნურავინ დამწამებს,თითქო მე ჩვენი ემიგრაციის სიღარიბე არ ვიცოდე.მაგრამ ისიც კარგად ვიცი,ჩვენში საზოგადო საქმე,თუ რამე გაკეთებულა,ისევ ღარიბი ქართველის ჯიბით და მისი ინტელიგენციის წყალობით,მდიდრები ცოტა გვყვანდნენ და ვინც გვყავდა,ბევრი საიმისო არაფერი გაუკეთებიათ.თუ გული გულობს და ყველანი შევერთდებით,საერთო წვლილითაც ამ საქმეს ეშველება,.ეს არის პირველი და უკანასკნელი ჩემი თხოვნა ქართველი ემიგრაციისადმი.ვინც პატივს დაგვდებს და დაგვეხმარება ამ საქმეში,მათ ვთხოვ წინდაწინვე მიიღონ ჩემი უღრმესი მადლობა”. (ავტორი გენია.ჯი)

ექვთიმე თაყაიშვილი (1936 წლის 25 ნოემბერი – პარიზი)