ალიჰან ტურა საგუნი
ალიჰან ტურა საგუნი (1885-1976 წლები) – წარმოადგენდა აღმოსავლეთ-თურქესტანის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის ერთ-ერთ ლიდერს (წარმომავლობით უზბეკი),რომელმაც ადგილობრივ უიგურ მოსახლეობასთან ერთად,1944 წლის 12 ნოემბერს,გამოაცხადა დამოუკიდებლობა და სათავეში ჩაუდგა (როგორც პრეზიდენტი) – აღმოსავლეთ-თურქესტანის რევოლუციური რესპუბლიკის მთავრობას.მანამდე კი,1920-ან წლებში საბჭოთა ხელისუფლების კრიტიკისათვის იგი 4-ჯერ იქნა დაკავებული და სასჯელიც მოიხადა.1930 წელს კვლავ დააკავეს და 10 წელი მიუსაჯეს,რა დროსაც მან გაქცევა მოახერხა და ჩინეთში გადავიდა.თუმცა იქაც დაკავებულ იქნა,ამჯერად ანტი-ჩინური გამოსვლებისათვის,ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ.თუმცა იგი,როგორც იმამი,1941 წელს მუსულმანი რელიგიური ლიდერების ზეგავლენით განთავისუფლებულ იქნა პატიმრობიდან.სწორედ ამ პერიოდიდან იწყებს იგი აქტიურ ანტიჩინურ მოძრაობას და 1943 წელს აყალიბებს აღმოსავლეთ-თურქესტანის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას,რომელიც მალევე აცხადებს დამოუკიდებლობას.(ავტორი გენია.ჯი) აღნიშნული რესპუბლიკის ტერიტორია მოიცავდა: ილი-ყაზახეთის ავტონომიურ ოლქს,ჩუგუჩაკის ოლქს და ალტაის ოლქს,რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ თანამედროვე სინძიან-უიგურების ავტონომიურ რაიონს (ჩინეთის ყველაზე დიდი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული).აღნიშნული ტერიტორია ისევე,როგორც დღეს,ძირითადად დასახლებული იყო უიგურებით.ამ მოვლენამ დიდი დარტყმა მიაყენა როგორც ჩინეთის,ასევე მის მოკავშირე საბჭოთა კავშირის პოლიტიკურ ინტერესებს.ამიტომ საბჭოთა ხელისუფლებამ დაგეგმა მისი გატაცების სპეც-ოპერაცია.1946 წლის 28 ივლისს,კი დაგეგმილი ოპერაცია,საბჭოთა სპეც-სამსახურების მიერ სისრულეში იქნა მოყვანილი და ალიჰან ტურა საგუნი გატაცებულ იქნა,რის შემდეგაც საიდუმლოდ გადაყვანილ იქნა საბჭოთა კავშირში.ამ მოვლენიდან მალევე.კეროს სამ წელიწადში (1949 წელი) არსებობა საბოლოოდ შეწყვიტა – “აღმოსავლეთ-თურქესტანის რევოლუციურმა რესპუბლიკამაც”.დაკითხვებისას საბჭოთა უშიშროებაში მან განაცხადა:
აღმოსავლეთ-თურქესტანის რევოლუციური რესპუბლიკის ტერიტორია 1944-1949 წლებში