“როგორ შეფასებასაც არ უნდა იმსახურებდეს ჰერნან კორტესისა და მის დაქვემდებარებაში მყოფი ესპანელი კონკისკადორების მიერ აცტეკთა უზარმაზარი იმპერიის დაპყრობა-განადგურება,მორალური და სამხედრო თვალსაზრისით მაინც აღტაცების ღირსია.

საყოველთაოდ ცნობილი ფრანგი პოლიტიკოსი და საფრანგეთის პირველი პრემიერ-მინისტრი - შარლ მორის დე ტალეირანი (1754-1838 წლები) გახლდათ ფხიზელი,რეალისტი,გამჭრიახი მოაზროვნე,ცინიკოსი და დაურიდებელი შეგირდი მაკიაველისა.

„ცხოვრობდა ერთი ადამიანი,დაეკარგა ერთხელ შიმშილი და არასოდეს აღარ შიოდა – ბოლო მოუღო მემკვიდრეობას,შთანთქა სარჩო და საბადებელი,ახლობლები გააღატაკა, – და აი,უცებ მან დაინახა,რომ მაგიდა დაცარიელდა,გასუქდა ცოლი,გავერანდა სულის მინდვრები.